Toekomst van de mens

Mens en technologie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door nieuwe ontwikkelingen op het gebied van implantaten, kunstmatige intelligentie, robotica en genetische modificatie wordt de technologie steeds intiemer. Wat als we fysiek nog meer verweven raken met technologie en we zelf nieuwe ‘levensvormen’ creëren die zich steeds menselijker gaan gedragen? Hoe gaan we samenleven met zulke levensvormen? En wat betekent dit voor onze identiteit? Is het onderscheid tussen mens en machine dan nog te maken? Met dit soort vragen houd ik me al lange tijd bezig.

Versmelting van mens en technologie

Al sinds zijn ‘ontstaan’ is de mens onlosmakelijk verbonden met technologie en gebruikt hij technologie als een verlengstuk van zichzelf. Voortdurend zijn we bezig om onszelf als mens te verbeteren met deze nieuwe technologie, door onszelf uit te breiden met technologie, onze genen te repareren, defecte onderdelen te vervangen en onszelf te versterken.

Mensverbetering

Bril, gehoorapparaat en pacemaker zijn al volledig ingeburgerd. Met draagbare horloges en smartphones is technologie de afgelopen jaren steeds dichter bij ons komen te staan: we dragen het op ons lichaam. Naast een slimme bril en oordopjes wordt ook hard gewerkt aan een ‘breinhelm’. Daarbij wordt niet alleen naar medische toepassingen gekeken maar ook al gekeken naar consumententoepassingen zoals gaming.

Bij topsport zien we ook voorbeelden van hoe de grens tussen mens en technologie steeds wordt opgezocht: Sporter of technologie: wie wint?

Hoe ver zal de mens gaan met het ‘verbeteren’ van zichzelf?

De stap naar slimme implantaten worden steeds kleiner: het is een kwestie van tijd tot we onze betaalpas laten injecteren in onze arm (doen sommigen nu al) of ons laten inspuiten met nanobots, kleine machientjes die in onze bloedbaan onze weerstand gaan versterken? Of trekken we een ‘robotpak’ aan, een exo-skelet, waarmee ouderen en invaliden weer kunnen lopen zonder te steunen op een looprek en waarmee we zware spullen in de bouw kunnen tillen? In China heeft men minder moeite met het ‘corrigeren’ van foute genen van menselijke embryo’s, iets wat tot nu toe alleen met planten en dieren was gedaan.

De technologieën voor mensverbetering worden ook wel human enhancement genoemd.

Articifial life: de mens als schepper

Gaan we een grens over als we virussen scheppen (met synthetische biologie) en kunstmatig intelligente wezens, robots en avatars, bouwen die zichzelf kunnen vermenigvuldigen en herprogrammeren? Zijn we dan niet op de stoel van De Schepper gaan zitten? Veel religies keuren dit dan ook af.

Hoe gaan we om met nieuwe vormen van intelligentie die zich steeds menselijker gaan gedragen? Zien we ze als gebruiksvoorwerpen of slaven, of is het slechts een kwestie van tijd voor we ze als maatje zien, zoals onze huisdieren of als volwaardig medemens waarmee we gaan samenleven? Krijgen robots straks ook rechten? In landen als Japan is men daar al mee bezig. Lees ook: Who’s afraid of A.I.?

Krijgen robots in de toekomst ook rechten?

Onsterfelijkheid: het eeuwig leven?

Op allerlei manieren zijn we bezig om steeds ouder te worden, denk aan nieuwe medicijnen, orgaantransplantaties (zelfs gekweekt van dieren) en vervangingen van heupen door kunstmatige, 3D-geprinte onderdelen, implanteerbare chips waarmee we beter kunnen zien en horen. Door deze technieken en door gezond te blijven leven zal een leeftijd van 100 steeds gewoner worden.

Het lijkt ook slechts een kwestie van tijd voor de ons brein kunnen uploaden in de computer: de rekencapaciteit van computers blijft jaarlijks exponentieel groeien en ook met de complexiteit van de vele verbindingen in ons brein kunnen we steeds beter over weg.

Kunstmatig intelligentie leert ons kennen en kan nu al antwoorden geven namens ons, op een manier zoals wij het geformuleerd zouden hebben en met onze stem en ons uiterlijk. (zie dit artikel). Zo beschikken we tijdens en na onze dood over een digitale ‘kopie’ (digital twin) van onszelf in de computer. Een volgende stap zou kunnen zijn om dit brein in te bouwen in een levensecht robotlichaam, waar men in China en Japan al hard aan werkt. Lees verder hierover: Hebben we het eeuwige leven?

En wat is ‘leven’ nog en wat is de zingeving ervan als het alsmaar doorgaat en als we de buitenkant vervangen en steeds meer ingrijpen? Wat betekent het voor onze samenleving als oudere generaties blijven bestaan naast de nieuwere? Over vijftig jaar zullen er meer ‘doden’ dan levenden zijn op Facebook. Er zit in veel van de “technologische oplossingen” een maakbaarheidsdenken. Wat versta je onder ware menszijn? Er is een contrast met de grote rituelen en spiritualiteit waarmee we millennia lang hebben leren omgaan met onze sterfelijkheid en eindigheid, met het verdriet bij de nabestaanden en met respect voor de dood. Zie ook Collectieve intimiteit. Hierin verken ik een toekomst waarin we tot meer empathie zouden kunnen komen (zoals in de film Avatar, de ‘Tree of Life’).

Symbiose: samenleven met intelligente levensvormen

Hoe zal mens in de toekomst gaan samenleven met andere ‘mensachtigen’? In science fiction verhalen en films hebben we daar al een eerste voorproefje van gekregen.

De cyborg

De mens is bezig steeds meer te versmelten met technologie: met implantaten verbetert hij zichzelf. Wat als de technologie niet langer op maar in ons zit? Nanobots in ons bloed, extra geheugencapaciteit voor ons brein, magneetjes in onze vingers waarmee we kunnen ‘voelen’, lenzen die ons scherper laten zien? Een zesde zintuig voor collectieve intelligentie?

De avatar, digitale kloon

Kunstmatige intelligentie neemt momenteel een hoge vlucht. Computers worden steeds menselijker en begrijpen onze taal en communiceren in dezelfde vorm. Dankzij rekenkracht worden computersystemen daarmee snel slimmer. Nu het internet vrijwel overal is en alle apparaten en objecten met internet verbonden worden, kan de Avatar zich ook overal om ons heen bewegen. Als we in de toekomst ons brein met internet kunnen verbinden ontstaat een hele nieuwe dimensie.

Kunnen we onszelf uploaden in de computer en een digitale tweeling krijgen die zich precies hetzelfde gedraagt als wij zelf? Met de sterk opkomende en nieuwe technieken wordt het mogelijk om te fotoshoppen met gezichten en stemmen: bijvoorbeeld gezichten te verwisselen, en iemand elke tekst te laten uitspreken die je intypt met een niet van echt te onderscheiden stem. Lees meer in: Hoe kunstmatige intelligentie gaat zorgen voor een nieuwe golf aan “fake news”.

De robot

De robot sluit nauw aan bij de kunstmatig intelligentie avatar die we hiervoor al zagen. Een belangrijk verschil is dat de robot beschikt over een fysieke verschijningsvorm: een lichaam waarmee het zich kan verplaatsen, handelingen kan verrichten en wellicht ook anders zal evolueren dan de Avatar. Hoe menselijk zal de robot eruit gaan zien? In Japan en China is men vergevorderd met de ontwikkeling van een robot die amper te onderscheiden is van mensen. Anderen pleiten ervoor dat robots er juist bewust niet menselijk uit zouden moeten zien.

De mutant

We kennen het uit de stripverhalen en films van Marvel en anderen: mensen met bijzondere eigenschappen, bijvoorbeeld afkomstig van dieren zoals spinnen, vissen, hagedissen en kameleons.

We krijgen steeds meer greep op onze genen, het is al mogelijk om stukjes DNA te lezen en schrijven. We vinden het al geel gewoon om de genen van planten aan te passen en stukjes vreemd DNA uit de ene soort in te brengen in een andere. Denk ook aan (nog vrij recente) nieuwe technieken als CRISPR-CAS die dit eenvoudiger maken.

Naast volledig nieuwe levensvormen maakt het wellicht ook mogelijk dat we onszelf eigenschappen gaan geven van andere dieren? Misschien hebben we het ooit nodig om aan een dodelijke ziekte te ontkomen die grote bevolkingsgroepen bedreigt. En werden onze genen ook al niet millennia lang gewijzigd door virussen die zich erin vestigden?

Organisaties van mensen en machines

Een van die vragen, naast vele maatschappelijke en morele, ethische, is de vraag hoe mens en kunstmatige intelligentie in de toekomst gaan samenwerken. Hoe kan dit leiden tot meer collectieve intelligentie:

Hoe kan een systeem van mensen en kunstmatige intelligente systemen (fysiek al dan niet virtueel) zodanig samenwerken dat de soms van de delen de individuele bijdragen overstijgt?

Gaan we in de toekomst een zesde zintuig krijgen waarmee we kunnen samenwerken met anderen, net zoals groepen spreeuwen samen kunnen zwermen als ze de oversteek over de Middellandse Zee maken?

Lees ook mijn artikel: Samen slimmer of samen dommer? en Collectieve intimiteit. Hierin verken ik een toekomst waarin we tot meer empathie zouden kunnen komen (zoals in de film Avatar, de ‘Tree of Life’) als tegenhanger van het kille beeld van The Borg.