Collectieve intimiteit

Hoe ziet de toekomst van ons internet eruit? Science fiction schrijvers en filmmakers laten ons mogelijkheden zien en houden ons een spiegel voor. Wat mij betreft is de film Avatar van regisseur James Cameron een inspirerend voorbeeld. De film laat zien hoe wij mensen in de (verre) toekomst op een rijkere manier met elkaar verbonden zouden kunnen zijn en daardoor meer in harmonie zouden kunnen komen met elkaar en de planeet. De netwerkachtige structuur waarmee Na’vi contact maken met andere wezens en het ‘zenuwstelsel’ waarmee al het leven met elkaar verbonden is, zou een visie kunnen zijn op ons toekomstige internet. De verwachte ontwikkelingen op het gebied van netwerktechnologie (‘het internet’), sensoren en brein-machine interfaces zouden dit in twintig tot vijftig jaar tijd dichterbij kunnen brengen. Daarmee wordt het internet mogelijk een stuk intiemer …

 

Lees meer in mijn boek ‘Samen slimmer, Hoe de wisdom of crowds onze samenleving zal veranderen’. In Hoofdstuk 6 beschrijf ik de verre toekomst van collectieve intelligentie.

Science fiction als spiegel

Een film die mij de afgelopen jaren erg heeft geïnspireerd is Avatar van regisseur James Cameron. Avatar speelt zich af in de verre toekomst op een fictieve verre planeet Pandora. Daar woont het volk Na’vi, blauwe wezens, die veel overeenkomsten vertonen met mensen. Achter de harde actie, romantische scènes en visuele hoogstandjes gaat een veel dieper verhaal schuil dat ons als samenleving een spiegel voorhoudt.

Op het eerste gezicht zijn de Na’vi veel primitiever dan mensen. Hun beschaving doet sterk denken aan die van primitieve stammen. Maar als we beter kijken zien we een bevolking die volledig in harmonie en natuurlijk evenwicht leeft met het andere leven op de planeet en een diep respect heeft voor andere levensvormen. Al het leven is met elkaar verbonden. Bomen en planten hebben elektrochemische verbindingen tussen de wortels die lijken op neuronen en zo samen een zenuwstelsel vormen dat de hele planeet bestrijkt en dat een bewustzijn heeft. Daarnaast hebben alle levende wezens op de planeet een uitstulping die direct verbonden is met hun eigen zenuwen. Door deze uitstulping kunnen ze een verbinding aangaan met andere wezens zoals de grote vogels en paard-achtige dieren die op Pandora leven. De verbinding is zeer hecht en intens: beide wezens voelen elkaars emoties, pijn en wensen. De Na’vi gebruiken deze onder andere om de dieren te kunnen berijden.

Netwerkachtige structuur
De film is wat mij betreft een inspirerend voorbeeld van hoe wij mensen in de toekomst op een rijkere manier met elkaar verbonden zouden kunnen zijn en daardoor meer in harmonie zouden kunnen komen met elkaar en de planeet. De netwerkachtige structuur waarmee Na’vi contact maken met andere wezens en waarmee al het leven met elkaar verbonden is, zou een visie kunnen zijn op ons toekomstige internet.

Maar of het zover komt is lang niet vanzelfsprekend. Anno 2012 zien we in de samenleving het resultaat van ruim twee decennia internet en sociale media.

Crowdsourcing
Aan de ene kant hebben we meer dan ooit de mogelijkheid om kennis uit te wisselen, informatie te verzamelen, en samen te werken. Iedereen kan laagdrempelig participeren en ingezet worden bij het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten en het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken rond duurzaamheid en gezondheid (crowdsourcing). Op hetzelfde moment versterkt het internet ons ego en onze neiging tot kuddegedrag. Sociale media gebruiken we vooral om met bestaande vrienden en contacten bij elkaar te  kruipen. We kunnen ons ook gemakkelijker afschermen voor anderen en andere ideeën. We kunnen overal onze mening ventileren maar worden vrijwel nooit geconfronteerd met de gevolgen of effecten ervan op anderen. En we worden gemakzuchtig, komen niet snel echt in actie. Een goede discussie voeren, het wordt er met de huidige sociale media niet gemakkelijker op. Als je je weg nog kunt vinden in de overvloed aan informatie.

Internet maakt ons collectief dus zowel ‘dommer’ als ‘slimmer’. Hoe ons internet en sociale media er in de toekomst uitzien hangt af hoe we ze als samenleving gebruiken en vormgeven en van de keuzes wie vandaag maken. Vergeleken met de Na’vi is onze huidige manier van met elkaar verbonden zijn nog primitief en eenzijdig. De huidige sociale media missen de rijkheid en de wederkerigheid van het rijke menselijke (fysieke) contact.

The Borg
Veel bestaande visies op de toekomst van internet gaan over een toenemende rekenkracht en connectiviteit waarbij alle objecten en alle mensen uiteindelijk met elkaar verbonden kunnen zijn en onderling informatie kunnen uitwisselen. Daarmee kunnen we nieuwe kennis en inzichten verwerven en versterken we onze rationele en cognitieve kant, ons ‘collectieve IQ’. Ook ‘kille’ toekomstbeelden als de cyborg (‘The Borg’ uit Star Trek) passen in dit beeld van een mens die verweven is met technologie.

Maar voor het samenleven met elkaar en het nemen van wijze beslissingen heeft een mens ook gevoelens, emoties, en interacties met anderen nodig, een EQ. We zullen dus ook ons ‘collectieve EQ’ moeten versterken. Daarvoor zullen we netwerktechnologie en sociale media moeten ontwikkelen die ons gevoelens en emoties laten uitwisselen en ervaren, die nieuwe vormen van feedback en wederkerigheid mogelijk maken zoals vertrouwen en empathie. Misschien moeten we daarvoor zelfs onze zenuwstelsels, onze hersenen en onze zintuigen met elkaar gaan verbinden, net als in de film Avatar. Of onszelf als mens gaan ‘verbeteren’ met een nieuw ‘zintuig’ voor collectieve intelligentie. De basistechnologieën om dit soort dingen mogelijk te maken worden nu al ontwikkeld, zoals het groeien van zenuwcellen op computerchips en brein-machine interfaces en kunstmatige intelligentie die menselijke emoties kan herkennen uit gezichtsuitdrukkingen en stemgeluid.

Dichterbij
Hiermee kruipt de technologie nog dichter op en onder onze huid en komt ‘de ander’ nog dichterbij. Zou ik het aandurven? Voorlopig wint mijn fascinatie het na het kijken van Avatar van mijn bedenkingen, nieuwsgierig als ik ben naar nieuwe verrijkte ervaringen en inzichten. De vele real-life soaps, verstaanbare telefoongesprekken in propvolle coupés, statusupdates op Twitter en Facebook zijn immers ook behoorlijk intiem te noemen. Maar mocht het me toch te heftig en te intiem worden, dan hoop ik wel dat er ook een uit-knop op zit.

Kijk op deze website voor meer informatie over het zenuwstelsel van de Navi .

Dit artikel verscheen onder andere op blog Intieme Technologie van het Rathenau Instituut. Het werd ook geplaatst op de website Sargasso.

Credits afbeelding: zelfgemaakt screenshot uit film Avatar (c) Twentieth Century Fox