Nederland is wereldkampioen zonnepanelen en individuele huishoudens hebben daarin een groot aandeel. Door de geplande afschaffing van de salderingsregeling dreigt deze positie echter te verslechteren. Tenzij de overheid gericht beleid maakt vanuit een visie op de energietransitie en een actieve rol va burgers daarin ondersteunt.
Afschaffen van de stimulering
Dankzij het energiebeleid van de afgelopen decennia is Nederland een koploper geworden op het gebied van zonne-energie. Hierbij is het installeren van zonnepanelen door burgers en kleine bedrijven gestimuleerd via de zogeheten salderingsregeling: stroom die je levert aan het net (vooral overdag en in zonnige maanden) mag je aftrekken van de stroom die je gebruikt (vaak ’s avonds en in de winter). De regeling is een groot succes geweest. Inmiddels heeft bijna een derde van de woningen zonnepanelen.
De overheid wil de regeling per 2027 afschaffen, vooral om te bezuinigen, Dit kan burgers ontmoedigen om actief door te gaan met het installeren van zonnepanelen en andere apparatuur. Het energiebeleid lijkt nu vooral overgelaten te worden aan de markt, waardoor de rol van burgers in de energietransitie kan verminderen.
De gewone burger is de transitie tot last geworden
Vanuit de markt bezien is de burger met zonnepanelen inmiddels een last geworden. Hij veroorzaakt fluctuaties op het stroomnetwerk bij veranderende weersomstandigheden en door een mismatch tussen de vraag en aanbod. De ruim twee miljoen individuele huishoudens zijn versnipperde, kleinschalige leveranciers die relatief grote investeringen vragen in het stroomnet en bij het in- en verkopen van stroom op de wereldmarkt.
Sinds begin dit jaar brengen alle energiemaatschappijen de kosten die ze maken voor het opvangen van deze fluctuaties, in rekening aan bezitters van zonnepanelen voor het terugleveren van stroom. In combinatie met het afschaffen van de salderingsregeling, heeft het installeren van zonnepanelen in één keer zijn aantrekkelijkheid verloren. De terugverdientijd schiet gemakkelijk naar boven de vijftien jaar, waar tot nu toe 7 jaar als uitgangspunt werd gehanteerd bij het beleid. Het directe gevolg: de markt voor het installeren van zonnepanelen, een eerste belangrijke stap in de verdere energietransitie van huishoudens, is tot stilstand gekomen.
Thuisbatterij als oplossing?
Een oplossing kan zijn dat burgers de opgewekte stroom uit hun panelen (zelf) gaan opslaan om te gebruiken op momenten met geen of te weinig zon. Thuisaccu’s zijn in opkomst maar ze zijn nog erg duur: duizenden euro’s. En dan is de capaciteit ervan bij lange na niet genoeg om langere periodes te kunnen overbruggen. Hooguit voor een paar dagen maar niet genoeg om er de winter mee door te komen. Volledig onafhankelijk worden van het energienetwerk kan dus voorlopig nog niet.
Thuisbatterijen kunnen echter wel zorgen voor minder instabiliteit op het stroomnet. Netwerkbeheerders en energiemaatschappijen hoeven zelf dan minder investeringen te doen en kosten te maken bijvoorbeeld in grootschalige energieopslag. Dat zou dan ook beloond moeten worden door netwerkbeheerders en energiemaatschappijen. Tot op zekere hoogte gebeurt dit nu al in de dynamische energiecontracten.
Dit soort contracten waarbij de stroomprijs van uur tot uur verschilt gedurende dag zijn aantrekkelijker voor huishoudens met zonnepanelen maar ze zijn ook een stuk ingewikkelder dan de vaste energiecontracten. De maandelijkse kosten fluctueren en niet iedereen is daar blij mee of kan daar goed mee omgaan.
Afhankelijker van bedrijven
Fabrikanten van zonnepanelen en apparatuur (zoals SolarEdge), installateurs (zoals Zonneplan) en energiemaatschappijen (zoals Frank Energie) voorzien een nabije toekomst waarin huishoudens (ook zonder zonnepanelen) geautomatiseerd gaan handelen in stroom en hun thuisaccu opladen op een gunstig moment en stroom gebruiken als die het goedkoopste is. De software wordt dan onderdeel van een dienstverlening gekoppeld aan het (dynamische) energiecontract en de installatie: een ideale vorm van klantenbinding, die overstappen lastiger en minder doorzichtig maakt.
Toch is het de vraag is deze markt op gang zal komen. Er is inmiddels ook een opkomende groep van commerciële aanbieders die in dit gat van energieopwekking en -opslag springt. Het is voor netwerkbeheerders en energiemaatschappijen veel eenvoudiger en goedkoper om te handelen met een kleine groep van grote aanbieders van zonne-energie en stroomopslag. De burger is als kleine marktpartij individueel niet interessant genoeg en hij heeft te weinig macht om een vuist te maken. Experts (van o.a. CE Delft) verwachten dan ook dat dit de nu ontluikende markt voor thuisaccu’s ‘kapot zal maken’. Burgers zouden dan vooral met kosten geconfronteerd kunnen worden in plaats van voordelen. De voordelen van het zelf investeren in zonnepanelen en energieopslag zouden dan voor een groot deel tenietgedaan kunnen worden of dusdanig ondoorzichtig worden dat het burgers afwachtend maakt.
Een overheidsvisie op de energietransitie nodig
Dus als de overheid het aan de markt overlaat zou de burger wel eens aan de zijlijn kunnen komen te staan. Daarmee verliest Nederland een belangrijke component van de energietransitie.
Actief betrokken burgers kunnen zorgen voor een belangrijke dynamiek naast de reguliere markt: een drijvende kracht achter verdere (mogelijk snellere) verduurzaming, (groten)deels zelfstandige zelfredzame burgers (noem het een ‘resilient’ city zo je wilt), en allerlei nieuwe toepassingen en innovatieve diensten die mogelijk worden als burgers zelf hun energie opwekken, opslaan, gebruiken en (met elkaar) verhandelen en investeren in de benodigde apparatuur Dit kan tevens voorkomen dat het stroomnet alsmaar groter en zwaarder moet worden. Lees ook: De stekker eruit. We moeten van het net af.
Bovendien kan dit zorgen voor draagvlak voor de transitie in een land waarin de ruimte schaars is: energieopwekking op daken van burgers in plaats van de weerstand tegen landschap bedervende zonneweides. Laat dit soort overwegingen het uitgangspunt zijn voor het verdere overheidsbeleid om zonne-energie te stimuleren en reguleren. Laat het niet alleen aan de markt over.
De afbeelding boven dit artikel werd gegenereerd met behulp van AI van WordPress Jetpack.
Ontdek meer van Wisdom of the crowd
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
