Benut de energie van klanten en burgers

Dit najaar sloten het kabinet, milieuorganisaties, vakbonden, werkgevers en tientallen andere organisaties vol trots een Nationaal Energieakkoord. De ambitieuze afspraken uit het Energieakkoord en het brede draagvlak bij stakeholders, zijn belangrijke mijlpalen op weg naar een duurzame economie. Een groot deel van de euforie over dit historische akkoord verdween al snel toen uit een doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving en ECN bleek dat de doelstellingen van het onderhandelingsakkoord vrijwel onhaalbaar zijn. De polderpartijen staan nu voor de uitdaging om de burger, die tot nu toe buiten spel stond, actief te gaan betrekken bij het realiseren van de ambitieuze doelstellingen. Waarom?

Burgers betrekken bij transitie

Ten eerste om draagvlak te krijgen voor de voorgestelde maatregelen die aanzienlijke gevolgen gaan hebben voor de burger. Zo zal bijvoorbeeld het windmolenpark op land grofweg verdrievoudigen in zes jaar tijd terwijl er nu al weerstand is tegen windmolens (op land – update 2022: de ambities hiervoor zijn daarom ook verlaagd. Er wordt volop ingezet op zee). De burger krijgt amper tijd om te wennen aan de gevolgen van de nieuwe plannen. Als hij niet betrokken wordt bij de discussie over een duurzame energievoorziening en de daarbij beschikbare alternatieven, dan wil hij de nieuwe energie liever niet in zijn achtertuin. Weerstand en protest zijn in dan veel gevallen de enige uitweg voor burgers, zoals we al gezien hebben in discussies over windmolenparken en recent bij schaliegaswinning. Er wordt nagedacht over financiële compensatiemogelijkheden maar het is sterk de vraag of burgers daarmee genoegen nemen.

Innovatiekracht benutten

Ten tweede omdat burgers een essentiële rol spelen bij de transitie naar een duurzame economie. Daarvoor is het namelijk nodig dat burgers hun gedrag veranderen (zoals consuminderen, energiebesparing, isoleren) en ook zelf met nieuwe innovatieve aanpakken komen. Een grote groep burgers blijkt een actieve bijdrage te willen leveren aan energiebesparing of -opwekking. Dat wordt met dalende kosten voor bijvoorbeeld zonnepanelen steeds toegankelijker. Deze ‘energieke burger‘ wil echt participeren en dat vraagt om een andere houding van overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties: niet polderen en praten namens de burger maar hem betrekken en een actieve rol geven en een stukje verantwoordelijkheid.

Een goed voorbeeld van een langlopend initiatief om burgers te laten meedenken over de verduurzaming is het Climate Colab, een initiatief van het Amerikaanse onderzoeksinstituut MIT. Geïnspireerd door Wikipedia en Linux, heeft MIT een platform ontwikkeld waar burgers samenwerken met experts om voorstellen te ontwikkelen, analyseren en selecteren waarmee klimaatverandering kan worden tegengegaan.

Gebruikers faciliteren

Toonaangevende bedrijven als Apple, Nike en Google hebben hun succes en hoge tempo van innoveren gerealiseerd door hun intensieve relatie met fanatieke gebruikers en klanten. Zij hebben zichzelf anders ingericht en hebben een manier gevonden om gebruikersgroepen aan zich te binden. Bijvoorbeeld door een platform te bieden en gebruikers uit te rusten met de middelen en mogelijkheden om mee te doen in het innovatietraject. Of door gebruikers uit te dagen en ze vervolgens te stimuleren en helpen hun gedrag te veranderen.

Eind augustus (2013) deed ik mee aan een Zweedse eco-challenge uitgeschreven door Volvo. Volvo wilde leren wat de duurzame economie voor het bedrijf zou kunnen gaan betekenen in hun relatie met overheden, burgers en andere bedrijven. Daarvoor had het een hoge ambitie neergelegd: een halvering van de CO2 -uitstoot van het zware vrachtverkeer in steden. Zo’n doel kan alleen gerealiseerd worden samen met een actieve betrokkenheid van burgers en andere partijen. Wat begon als een ‘Volvo eco-challenge’ werd uiteindelijk een ‘Zweden eco-challenge’: van en door iedereen, niet van één partij die er zijn logo op kan plakken. En uit de workshop volgde dat de toekomst van Volvo misschien niet ligt in het maken van vrachtwagens maar in het ontwikkelen van slimme vervoersoplossingen en het ondersteunen van overheden, chauffeurs en burgers bij een groener gedrag.

Uit de comfort-zone

Een duurzame economie heeft organisaties als Volvo nodig die uit hun eigen ‘comfortzone’ komen en hun eigen positie ter discussie durven stellen. Die durven te leren hoe ze een nieuwe rol moeten spelen in een nieuwe duurzame samenleving. Bij grote transities zoals die naar een duurzame energievoorziening, gaat het meer nog dan om een omschakeling naar andere energiebronnen, om een andere filosofie van sturen en betrekken van burgers. Van buiten naar binnen in plaats van binnen naar buiten. Op die manier kunnen hoge ambities en disruptieve innovaties wel degelijk gerealiseerd worden. Heeft u al eens nagedacht hoe uw organisatie met deze nieuwe aanpak aan de slag kan gaan?

Deze blog verscheen bij KluwerManagement.nl
Deze blog werd tevens geplaatst bij de blog EnergieNext.
Mijn oproep aan de polderpartijen voor ‘Echte burgerbetrokkenheid bij energie’ verscheen in oktober 2013 op de website vn TEDxBinnenhof