Banken en financiele dienstverleners zouden bijvoorbeeld nieuwe spaarvormen kunnen ontwikkelen gebaseerd op crowdfunding met een hogere rente. Lees meer in: Hoe banken kunnen voorkomen dat ze overbodig worden.

Meervoudige waardesystemen

In onze huidige samenleving speelt geld een dominante rol. Alles wat we doen wordt in geld uitgedrukt en direct met elkaar vergeleken en beoordeeld op efficiëntie en nut. Geld suggereert een grote mate van rationaliteit: de calculerende consument die streeft naar het beste product of dienst tegen de laagst mogelijke prijs.

Toch weten we dat mensen ook hele sociale, niet-rationele wezens zijn. In sociale groepen zijn waarden belangrijk als delen, geven, elkaar helpen, vertrouwen, liefde, reputatie en aanzien, milieu, wederkerigheid. Deze binden een samenleving. Na een industrieel tijdperk worden juist die sociale waarden belangrijker zoals reputatie, aandacht en vertrouwen. Sociaal kapitaal als een nieuwe productiefactor.

De financiële crisis, de verslechtering van onze leefomgeving en de toenemende dreiging van oorlogen om schaarser wordende grondstoffen, dwingen ons om na te denken over alternatieven voor ons huidige economische systeem dat is gebaseerd op welvaart, groei en geld. Naast slimmere manieren van organiseren, nieuwe groene innovaties en efficiënter omgaan met schaarse hulpbronnen, is ook een mentaliteitsverandering noodzakelijk.

Om recht te doen aan deze waarden in de samenleving en veranderingen te ondersteunen, zouden muntsystemen een rol kunnen spelen die deze waarden tot uitdrukking brengen, met elk hun eigen ‘markt’ (lees: dynamiek van transactie). Bijvoorbeeld naast Euro’s ook loyaltymunten (denk ook aan plannen van Facebook voor eigen munt, die Alibaba en Tencent al hebben) van onze favoriete webshop, sociocoins waarmee we investeren in de samenleving en elkaar, en eco-coins waarmee we bijdragen aan een duurzamere wereld. Hoe dat eruit zou kunnen zien lees je in: Betalen in 2030: de portemonnee van de toekomst.

Lees ook:

Sociaal kapitaal en reputatiesystemen

Sociale indexen en reputatiesystemen spelen een belangrijke rol op sociale netwerken en online platforms. Indexen als klout en Peerindex berekenen de sociale invloed of waarde van een persoon of merk op basis van meerdere variabelen. Zij kijken daarbij onder andere naar het aantal actieve volgers op Facebook en Twitter. Ze proberen hiermee een inschatting te maken van het aantal mensen dat iemand daadwerkelijk kan mobiliseren of ‘engageren’ en dus passieve volgers uit te filteren. 

Bovendien gebruiken de meeste online platformen zogeheten reputatiesystemen, die gebaseerd zijn op beoordelingen, om zo de betrouwbaarheid, klantvriendelijkheid, deskundigheid of expertise van een persoon of dienstverlener inzichtelijk te maken voor nieuwe klanten. Hoge beoordelingen kunnen extra klanten opleveren, en in het geval van taxidienst Uber betekent een score onder de 3,7 dat er helemaal geen klanten meer worden aangeboden.

Een interessant ‘pressiemiddel’ om de kwaliteit van dienstverlening te meten en vergroten, maar ook een systeem met perverse prikkels die kunnen aanzetten tot chantage. En wie krijgt een tweede kans, kan met een schone lei beginnen? Vraag: gaan we ons sociale verkeer en de bereidheid elkaar te helpen, niet veel teveel ‘meten’ en uitdrukken in geld?

In China wordt gewerkt met een sociaal kredietsysteem dat goed gedrag beloont met extra punten en slecht gedrag zoals het overtreden van regels en het hebben van schulden, leidt tot puntenaftrek. In het ultieme geval kan toegang tot gebouwen en diensten worden ontzegd of nieuwe vergunningen niet worden verleend tot iemand zijn persoonlijke krediet op orde heeft.

Cryptocurrencies

De Bitcoin, ooit bedoeld als betaalmiddel tussen mensen, buiten de banken en landen om, werd slachtoffer van speculaties en geldzucht. De koers fluctueert en is onderdeel van beleggers die speculeren op de grote koersschommelingen. Inmiddels zijn er talloze cryptomunten ontwikkeld en in omloop: als alternatief betaal- en waarderingsmiddel.

Hoewel ongeschikt als stabiel betaalmiddel (hoewel Elon Musk er grote betalingen mee doet en de acceptatie groeit) is de achterliggende technologie, de blockchain veelbelovend. Welke nieuwe waardesystemen zouden we hiermee kunnen ontwerpen? Kan dit een nieuwe vorm van digitaal vertrouwen opleveren? Lees: Waarom de Bitcoin onbetaalbaar is. Over de toekomst van geld en waardesystemen. 

Bedrijven als Alibaba, Tencent en Facebook (de Libra) ontwikkelen eigen betaalmiddelen, gebaseerd op cryptomunten, om hiermee klanten te binden en de sociale interactie op hun platformen te stimuleren. Wat als deze munten straks om te wisselen zijn in euro’s en andere betaalmiddelen en deze gaan verdringen?

Crowdfunding: sociaal geld

Crowdfunding is de afgelopen jaren telkens gegroeid met tientallen procenten. Crowdlending, het elkaar lenen van geld, is verreweg het grootste hierin. Ook broodfondsen, waarin ondernemers elkaar bij ziekte een inkomen garanderen, zijn bezig aan een opmars. 

Voor de toekomst voorzie ik kansen voor innovatie financieringsplatformen die investeringen door meerdere partijen faciliteren. Deze crowd/communityfundingplatformen integreren verschillende functies van aan de ene kant het financiële en aan de andere kant het sociale, zoals weergegeven is in de onderstaande figuur.

Crowdfunding evolution
Uit: ‘De kracht van platformen’. Maurits Kreijveld et al. Vakmedianet (2014).

Lees meer in:

Een basisinkomen?

Uit onderzoek is gebleken dat geld alleen een motivator is bij fysieke taken en arbeid. Bij complexe cognitieve taken werkt belonen met geld zelfs averechts. Hier komt de motivatie uit ‘goed worden in iets’, iets dat betekenis voor je heeft, er lol in hebben en autonomie om zelf te mogen bepalen hoe je je werk indeelt.

Deze constatering kan ook gezien worden als een argument voor een basisinkomen, dat de financiële zorgen  bij mensen wegneemt, waardoor ze vervolgens veel meer voor elkaar krijgen en harder werken dan wanneer ze meer salaris zouden krijgen. Bovendien zouden mensen dan eerder bereid zijn om dat wat ze gemaakt hebben weg te geven aan of te delen met anderen. Dat zou een andere samenleving opleveren.

Deeleconomie

Deze ontwikkelingen raken ook aan de opkomst van wat genoemd wordt de ‘deeleconomie’. Hier wordt onze bereidheid om te delen en uit te wisselen te gelde gemaakt, vaak in een uiterst commerciële en kapitalistische vorm. Lees hier meer over de deeleconomie

De toekomst van banken

Bankieren is ook flink aan het veranderen met onder andere open banking, bankieren als dienst en banking as a platform. Een bankfiliaal is steeds minder vaak het vertrekpunt van de klantreis, bankieren raakt ingebed op allerlei andere plekken, in onze smartphones, in de webwinkels en op sociale netwerken.

Lees: