Hoe kunnen we in de toekomst complexe maatschappelijke vraagstukken aanpakken door met nieuwe technologieën, slimmer gebruik te maken van ieders kennis, expertise, vaardigheden, creativiteit en inzet?
Dat was de centrale vraag voor een meerjarige toekomstverkenning die ik als projectleider heb opgezet en uitgevoerd bij Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) rond het thema ‘wisdom of crowds’ en collectieve intelligentie. Meer over het thema ‘wisdom of crowds’ lees je hier.
De ‘wisdom of crowds’
De ‘wisdom of crowds’ wordt vaak aangeduid als het fenomeen dat een grote groep gewone burgers in staat is om een betere inschatting te maken of beslissing te nemen dan een of enkele experts. Crowdsourcing, co-creatie en zelforganisatie zijn vormen waarin de wisdom of crowds wordt benut.
In de toekomstverkenning is onder andere gekeken naar de verwachte technologische ontwikkelingen op het gebied van intelligente netwerken, ‘Big Data’, kunstmatige intelligentie en doehetzelf-technologieën als 3D-printing en synthetische biologie. En vragen als: Hoe kunnen mensen en computers in de toekomst zodanig verbonden dat zij gezamenlijk intelligenter zijn dan afzonderlijk? Hoe kan de samenleving beter gebruik maken van ieders talenten en kennis nu we wereldwijd een bijdrage kunnen leveren aan een collectief vraagstuk zoals onze gezondheid en het milieu? En wat betekenen deze ontwikkelingen voor de maatschappij en organisaties zoals de overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties (NGO’s, vakbonden, verenigingen, ..)?
Ruim zes jaar na afronding is een terugblik gedaan op de verkenning. Veel van de vragen en dilemma’s bleken nog steeds actueel, zoals de golf van nepnieuws die de wisdom of crowds bedreigt.
Aanpak toekomstverkenning
Meer dan honderd inhoudelijke experts, dwarsdenkers, creatieve geesten, ontwerpers, burgers, kunstenaars en studenten waren betrokken via interviews, workshops, debatten en schriftelijke bijdragen.
Een stuurgroep bestaande uit Marleen Stikker (voorzitter), Jaap van den Herik, Erwin Blom, Peter Werkhoven, Ben Schouten en Paul ’t Hoen adviseerde en gaf mede richting aan de verkenning.
De uitkomsten en de ontwikkelde toekomstbeelden, op het gebied van zorg, innovatie en het bestuur van de slimme stad, worden beschreven en geïllustreerd in het boek ‘Samen slimmer. Hoe de ‘wisdom of crowds’ onze samenleving verandert.’
Op 11 april 2012 werd het boek tijdens een actieve slotconferentie ‘Een parlement met 17,6 miljoen zetels. Burgers aan de macht in 2030’ door de stuurgroepvoorzitter overhandigd aan toenmalig Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. In de conferentie stelden we de vraag: hoe ziet het parlement van 2035 eruit? Zijn burgers dan aan de macht en stemmen ze gezamenlijk over lastige vraagstukken? Kunnen ze ideeën aandragen en inbreng leveren om beter beleid te maken dat uiteindelijk gaat over de inrichting van hun eigen wijken?
Tijdens hetzelfde congres lanceerden we ook een manifest waarin we de samenleving – en in het bijzonder bedrijven en overheden – opriepen om met de nieuwe mogelijkheden van cocreatie en zelforganisatie aan de slag te gaan in de vorm van proefexperimenten, we noemden dat ‘living labs’, een term die destijds nog weinig weerklank vond.
Workshops en deelonderzoeken
Via diverse workshops, deelonderzoeken en creatieve werksessies met experts, studenten en eigenzinnigen is input verzameld voor de toekomstbeelden.
Zo organiseerden we in 2010 samen met Stichting Zelforganisatie een workshop over Creatieve werksessie: CoCreatie NL2025 waarin we bekeken hoe de toekomst van onderwijs, zorg en veiligheid eruit zou kunnen gaan zien.
Samen met Philips Design werd een workshop georganiseerd waarin we met diverse experts visies ontwikkelden over de toekomst van de gezondheidszorg, een toekomst waarin gebruikers hun gezondheidsdata delen zodat er uit de analyse van de collectieve data er nieuwe inzichten over gezonde leefstijl ontstaan waarmee we allemaal individueel gezond kunnen leven.
Met Waag Society organiseerden we tijdens het technoculturele PICNIC Festival in Amsterdam in september 2011 een discussie over de Redesigning the Government – Let’s Do It Ourselves waarin o.a. Ingrid Mulder (lector Creating010) en Ben Schouten (hoogleraar Playful Interaction en lector Design for Play) hun visie gaven.
In samenwerking met de ontwerp-opleidingen van de TU Delft en Eindhoven en met de Hogeschool Rotterdam is verkend hoe de toekomst van de slimme stad eruit kan gaan zien en hoe burgers erin kunnen participeren (in het co-creëren en beslissen). Hier vind je een overzicht. Deze studentenprojecten zijn eveneens gebruikt bij de ontwikkelde toekomstbeelden.
Media-optredens
Tijdens de verkenning was ik diverse malen in de media, onder andere op de radio en tijdens het Kenniscafé van de Volkskrant in De Balie in 2010 ‘De massa is dommer dan zijn weet’.
En ik werkte mee aan een uitzending van het populair-wetenschappelijke tv-programma van de VPRO Labyrint, over ‘De kracht van de massa’ (klik hier). In het programma werden diverse dimensies van groepsgedrag (groepsdruk, zwermen) besproken en het fenomeen ‘wisdom of crowds’ aan de hand van de anekdote over het raden van het gewicht van een os.
Toekomstbeelden
Er zijn drie toekomstbeelden ontwikkeld elk in een ander domein en met een andere variant van collectieve intelligentie.
Gezonder door collectieve intelligentie
Dankzij een systeem van Big Data en kunstmatige intelligentie kan uit de gecombineerde data van ieder individu nieuwe kennis ontwikkeld worden over gezond leven. Iedereen heeft een persoonlijke virtuele assistent die je op basis van die kennis coacht bij een gezonde leefstijl. Dit is het toekomst voor de zorg.
Lees meer over de toekomst van zorg.
Samen sneller innoveren
Dit toekomstbeeld laat zien hoe burgers en consumenten meehelpen met wetenschappers en onderzoekers van bedrijven om sneller nieuwe producten te ontwikkelen. Bijvoorbeeld door het spelen van serious games, het geven van feedback op ontwerpvoorstellen en het verrichten van metingen.
Lees hier het toekomstbeeld Innovatie 2030.
Zelfbestuur van de slimme stad
Burgers besturen gezamenlijk hun stad en nemen publieke taken op zich zoals zorg, onderwijs en veiligheid. Ze maken daarbij gebruik van de nieuwste technologieën die de intelligente stad hen biedt. We zien de uitdagingen die zelforganisatie en burgerinitiatief met zich meebrengen en nieuwe vormen van collectieve besluitvorming.
Download hier het toekomstbeeld Publiek Domein 2030.
Wisdom of the crowd 