De ontwikkelingen in de journalistiek en media en de nabijgelegen werelden van boeken, muziek en film volg ik al jaren. Deze wereld is interessant omdat ze qua digitalisering voorloopt op andere sectoren. Bovendien komen economische en maatschappelijke  en we de spanning zien tussen publiceren en verdienmodel (dat vaak juist geslotenheid wil). 

Op deze pagina vind je mijn recente inzichten en een verwijzing naar mijn artikelen over de wereld van de uitgeverijen, journalistiek en nieuws. Ik adviseer en doceer hier regelmatig over.

De mediawereld is in verandering

De afgelopen decennia is de wereld van nieuws en media ingrijpend veranderd door digitalisering. Traditioneel had elke vorm van content zijn eigen distributiekanaal en technologie: fysieke infrastructuur (koper, coax, frequentiespectrum), medium (tv, radio, telefonie) of drager (boek, cd, dvd). Daarmee konden uitgevers grote controle houden over de distributie en het verdienmodel.

Inmiddels zijn de verschillende kanalen geconvergeerd en is internet uitgegroeid tot het universele distributiemedium voor alle vormen van content. Daardoor is de macht van uitgevers en ‘titels’ afgenomen: er is nieuwe concurrentie tussen verschillende media ontstaan.

Er is ook concurrentie bij gekomen van gratis aanbod dat zich via sociale media razendsnel verspreid en gedistribueerd kan worden via peer-to-peernetwerken buiten de uitgeverijen, zenders of titels om. Het gevolg: teruglopende verkoop, abonnees en reclame-inkomsten hebben geleid tot kleinere redacties, meer freelance journalisten en het stopzetten van vele titels.

Uitgeefplatformen en nieuwe verdienmodellen

De eens zo machtige uitgeverijen verliezen steeds meer macht aan opkomende uitgeef-platformen. Talloze nieuwkomers zoals Blendle zoeken hier ook in Nederland hun weg. De sociale netwerken Facebook en Twitter hebben eveneens hun oog laten vallen op nieuws. Zij hebben sterke troeven in handen: ze hebben veel gebruikers aan boord. Ze ontwikkelen nieuwe verdienmodellen voor uitgevers, journalisten en adverteerders en stellen gereedschappen beschikbaar waarmee publiceren eenvoudiger wordt. Tegelijkertijd ontwikkelen ze zich hiermee steeds meer tot een concurrent voor uitgeverijen. Een typische dynamiek in de wereld van digitalisering en platformen.

Uitgeverijen hebben nieuwe initiatieven lange tijd gedwarsboomd. Nu steunen ze voorzichtig nieuwe initiatieven, zoals Blendle, een online kiosk voor artikelen naar voorbeeld van iTunes. Maar krijgen deze wel voldoende ruimte om te innoveren in een richting die consumenten aanspreekt? Mogen ze de bestaande uitingen, distributiekanalen en verdienmodellen kannibaliseren en ontwrichten? Wat valt er te leren uit de muziek- en filmwereld met spelers als Spotify en Netflix?

Zie hieronder mijn artikelen hierover, met bovenaan de meest recente.

• Waarom Disney’s nieuwste overname het einde van Netflix betekent
• Waarom de overname van persbureau ANP door Talpa logisch is
• Waarom het einde voor Blendle nadert (o.a. uitgevers gaan vaker solo)
• Heeft NRC gelijk om Blendle te verlaten?
• Analyse: Blendle’s groei in Nederland stagneert
• De overname van PAPER is een minuscule stap in de goede richting voor Blendle
• Wordt de stap naar Amerika het begin of het einde van Blendle?
• Uitgevers verhinderen dat Blendle een echt succes kan worden
• Voorlopig bieden platformen als Blendle journalisten nog geen boterham
• Blendle zal binnenkort overbodig worden
• Nieuwe uitgeefplatformen redden de journalistiek niet
• Journalistieke platformen: wie profiteert?

Nepnieuws en deep fakes

Een vitale democratie kan niet zonder een kritische en onafhankelijke journalistiek. Deze wereld staat momenteel onder druk en is flink aan het veranderen. De toenemende stroom nepnieuws en framing door politici maakt een kritische, onafhankelijke journalistiek des te belangrijker. Deze komt echter steeds meer in de knel mede doordat het traditionele verdienmodel van de media (abonnementen, advertenties) onder druk staat.

De lokale democratie heeft hier extra last van omdat het in steeds meer gemeenten ontbreekt aan een journalistiek die verslag doet van gemeenteraden e.d. Lees hier hoe lokale platformen hierbij een rol zouden kunnen spelen: Lokale platformen voor democratie.

Nieuwe technieken maken het steeds lastiger, zo niet onmogelijk, om originele foto’s en video’s van gemanipuleerde beeld of geluid te onderscheiden. Dit wordt aangeduid als deep fakes en synthesized media Lees: Hoe nieuwe toepassingen van kunstmatige intelligentie gaan zorgen voor een nieuwe golf aan ‘fake news’.

Er wordt van alles geprobeerd om nepnieuws te bestrijden. Overheden zien het als een gevaar voor de democratie en eisen dat Facebook, Google en Twitter zich actief inzetten om de verspreiding van nepnieuws te stoppen. De Europese Commissie heeft experts bij elkaar geroepen om maatregelen te bedenken en nieuwsmedia hebben factcheckers aangesteld.

De grote vraag is: kan nepnieuws eigenlijk wel bestreden worden? In een serie van vier artikelen ‘De strijd tegen nepnieuws’ verken ik de manieren waarmee fake news wordt aangepakt en stel ik de vraag: hoe effectief is dat?

• Deel 1: Hoe pak je fake news aan als niemand precies weet wat het is? Fake news is een verzamelbak geworden voor uiteenlopende vormen van nieuws nen (des)informatie. Welke varianten kunnen worden onderscheiden?
• Deel 2: Wie checkt de factcheckers? Factcheckers en journalisten controleren of beweringen en uitspraken correct zijn. Hoe gaan zij te werk en kunnen zij de grote hoeveelheden nepnieuws aan?
• Deel 3: Hoe Facebook, Google en Twitter fake news aanpakken maar niet kunnen bestrijden. Lees hoe ze samenwerken met factcheckers en hoe ze slimme algoritmes ontwikkelen om nepnieuws te filteren.
• Deel 4: Is het middel erger dan de kwaal? Een ‘beetje filteren’ bestaat niet. Wie is verantwoordelijk voor het bestrijden van fake news?

Vitale democratie?

Redacties van kranten en tijdschriften zijn onder druk van dalende verkopen en abonnees uitgedund. Journalisten zijn steeds vaker freelancers die voor verschillende opdrachtgevers werken en die naarstig op zoek zijn naar een nieuwe verdienmodel.

Slechts enkele ster-journalisten zijn populair genoeg om hun inkomen met de verkoop van artikelen en boeken te verdienen. Anderen worden dagvoorzitter of proberen via crowdfunding per project geld op te halen. Sommige media zijn gered door weldoeners als Jeff Bezos (kocht The Washington Post) en Mike Bloomberg (kocht Businessweek). Veel media komen rond van ‘branded content’ (zoals Buzzfeed), artikelen gesponsord door bedrijven dus.

Het is een grote uitdaging om onafhankelijk en kritisch te blijven. Is er nog wel genoeg ruimte voor een onafhankelijke journalistiek die kritisch de politiek en het bedrijfsleven kan volgen? Lees hoe de lokale democratie versterkt kan worden door nieuwe platformen waar burgers en journalisten samenkomen en politici controleren en bevragen. Lees: Lokale platformen voor democratie

Meer over de rol van journalistiek in relatie tot de politiek en de opkomst van sociale media in mijn boek ‘Veel gekwetter, weinig wol’.

Data-journalistiek

De kritische en controlerende rol van de journalistiek is ook belangrijk in een digitaliserende wereld die steeds meer beheerst wordt door data en de interpretatie ervan. Dit levert een hele nieuwe tak van data-journalistiek op. Hoe kunnen kritische burgers en journalisten in staat blijven om de groeiende datastromen kritisch te blijven controleren en bevragen? De afgelopen jaren hebben steeds meer nieuwsmedia data-experts in dienst genomen. Lees: Big Data: big business en big dilemma’s

Ook in de wetenschap

In de wetenschappelijke wereld wordt hard gewerkt aan nieuwe uitgeefvormen, deels om de macht en invloed van uitgeverijen te verminderen die hoge tarieven vragen. Open access is het credo. Nieuwe initiatieven zouden de rol van uitgevers en tijdschriften kunnen gaan invullen in het duiden en beoordelen van artikelen en het bouwen van een reputatie voor onderzoekers. Lees: Open access is geen vooruitgang zonder reputatiesysteem