In mijn loopbaan heb ik, eerst zelf als onderzoeker en later als beleidsmaker innovatie bij het Ministerie van Economische Zaken veel ervaring opgedaan met innovatieprocessen, innovatiestimulering en publiek-private samenwerkingsverbanden. Daarna heb ik verdergaand onderzoek gaan naar de cocreatie van innovatie, de samenwerking tussen bedrijven en gebruikers, en de rol van platformen in het faciliteren van innovatie.

Advies

Hoe blijven we ook in de toekomst de meest innovatieve regio ter wereld?

Die vraag stelde de Provincie Brabant aan de Brabantse adviesraden, BrabantAdvies. In ‘Brabant: testomgeving voor de wereld van morgen‘ geven zij hun advies: geef burgers een grotere rol bij innovatie met name via zogeheten living labs rond maatschappelijke thema’s.

Het adviesrapport is online te lezen via deze link.

Voor dit advies voerde ik gesprekken met belanghebbenden, nam deel aan workshops, discussies en een online panel, raadpleegde literatuur en schreef mee aan de aanbevelingen die uiteindelijk in de drie raden zijn besproken en overgenomen. Bij mijn advies kon ik ook bouwen op bijna zeven jaar werkervaring met innovatiebeleid en innovatieprogramma’s bij het Ministerie van Economische Zaken.

Tevens schreef ik het visiedocument ‘Naar een nieuw innovatiebeleid: de triple helix voorbij’ met daarin een diepgaande analyse van de belangrijkste trends en veranderingen in de manier waarop innovaties tot stand komen. Dit visiedocument is de belangrijkste pijler voor het advies.

In mijn presentatie tijdens de lancering benadrukte ik het belang van vernieuwing.

“Brabant is momenteel leidend op het gebied van innovatie als je kijkt naar het aantal patenten en de investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Nieuwe trends als globalisering, digitalisering en circulaire economie creëren nieuwe verdienmodellen. Innovaties ontstaan steeds vaker in nieuwe netwerken waarin eindgebruikers, burgers een belangrijke rol spelen. De stad wordt hierbij het nieuwe ontwikkellab.”

“Het gaat in de toekomst niet meer alleen om ‘IQ’, de slimste zijn, maar om ‘NQ’: genetwerkt zijn.

Brabant kan alleen leidend blijven en ook regionaal profiteren als burgers meer verbinden raken met innovatieprocessen van ondernemers. Dat vraagt om andere beleidsinstrumenten zoals in het rapport aangegeven”.

Trends in innovatie

De belangrijkste inzichten uit het visiedocument zijn dat als gevolg van internationale en technologische ontwikkelingen het accent bij innovatie verschuift:

• Van analoog naar digitaal
  Door digitalisering kunnen waardeketens ingrijpend van karakter veranderen en worden nieuwe producten en diensten mogelijk met hoge arbeidsproductiviteit, on demand en gepersonaliseerd.
• Van triple helix naar quadruple helix
  De consument/eindgebruiker/burger heeft ook een rol bij succesvolle innovatie. Innovatie niet langer exclusief vanuit bedrijven, kennisinstellingen en overheid maar ‘iedereen’ kan een rol spelen.
• Van technologische naar sociale innovatie
  Innovatie is meer dan R&D: het gaat evenzeer/steeds meer om het proces, sociale factoren, systeeminnovaties; maatschappelijke vraagstukken als uitgangspunt voor innovatie.
• Van sectoren en ketens naar platformen
  Er ontstaan nieuwe cross-sectorale coördinerende structuren voor innovatie, platformen (gebaseerd op hardware, software, infra, standaarden) die de rol van traditionele ketens, silo’s en sectoren overnemen en waar omheen partijen samenwerken: groot en klein.
• Van onderzoekslabs naar living labs
  Innovatie vindt meer buiten de muren van instituties (zoals R&D-labs) plaats, in de stad en in het veld, in wisselende coalities en met ‘lerende principes’. Dit vraagt ook om een netwerkende en innovatieve overheid. Meer over living labs

Naar een nieuw innovatiebeleid

Deze trends hebben ook grote invloed op het beleid van overheden. Dit is vaak gericht op het stimuleren van onderzoek en ontwikkeling en op het versterken van sectoren. Digitalisering gaat juist over deze grenzen heen.

Van output naar outcome: sturen op maatschappelijke impact
Overheden moeten meer sturen op maatschappelijke doelstellingen en outcome van innovatieprojecten dan de huidige input/output-financiering, waarbij vooral gekeken wordt naar academische kennisontwikkeling en patenten.

Van R&D-stimulering naar versterking van ecosystemen
Overheden kunnen de vorming van platformen faciliteren. Platformen kunnen belangrijke structuren zijn waar omheen stakeholders uit de quadruple helix zich organiseren rond een maatschappelijke thema (bijv. gezond leven), een kerncompetentie (bijv. productietechnologie) of een digitale infrastructuur (bijv. energiegrids).

Van mededinging naar toegang
Digitalisering heeft geleid tot de vorming van nieuwe machtsconcentraties: slechts een handvol spelers, Apple, Google (Alfabet), Facebook, Amazon en Microsoft domineren de digitale wereld van data. Het reguleren van platformen is met traditionele mededinging vrijwel onmogelijk omdat markten niet meer af te bakenen zijn doordat ze door digitalisering steeds meer vermengd raken. Daarom moet gereguleerd worden op maatschappelijke waarden zoals toegang. Lees mijn adviezen: 

• Netneutraliteit en de essentiële toegang tot platformen
• Megaboetes voor Google doen de platformeconomie niets
• Hoe de Europese Commissie blijft worstelen met de platformeconomie