Advies: Pas beleid aan op komst van digitale platforms

Vandaag presenteerde het Rathenau Instituut de resultaten van een meerjarig onderzoek naar de platformeconomie. Als projectleider binnen het instituut heb ik dit meerjarige onderzoek geagendeerd, opgezet en getrokken. Tevens schreef ik het bijbehorende boek ‘De kracht van platformen’ en redigeerde de bijdragen van derden.

Apple, Google, Facebook, Airbnb en Uber zijn voorbeelden van bedrijven die razendsnel nieuwe domeinen van onze economie veroveren en machts­verhoudingen opschudden met nieuwe innovatiestrategieën, gebaseerd op platformen. Door digitalisering zullen de komende jaren vrijwel alle sectoren van de economie en maatschappij te maken krijgen met de invloed van platformen.

De kracht van platformen kent ook een keerzijde. Wanneer platformen te dominant worden, kunnen economische en maatschappelijke belangen in het gedrang komen. Of dit gebeurt, hangt af van de afspraken die platformaanbieders hanteren over het gebruik van het platform. Zo kunnen gesloten platformen de toegang belemmeren voor derden. Consumenten kunnen te maken krijgen met hoge overstapdrempels wanneer zij veel producten en diensten van één platformaanbieder gebruiken die niet uitwisselbaar zijn met die van andere aanbieders.

Het Rathenau Instituut adviseert de overheid daarom:

• Ondersteun en stimuleer ondernemers zodat ze voorop kunnen lopen bij de ontwikkeling van nieuwe platformen, onderliggende technologieën, bij de bouw van consortia en bij standaardisering.
• Vernieuw mededingingsbeleid. Durf zo nodig het gebundelde produc­ten­ en dienstenaanbod van plat­formaanbieders open te breken en toegang voor derden af te dwingen.
• Voorkom overstapdrempels. De integratie van producten en diensten op één platform kan hoge overstapdrempels voor gebruikers opleveren. Onderzoek of de huidige regels om die drempels te verlagen ook toereikend zijn voor nieuwe digitaliserende domeinen, zoals de zorg, de maakindustrie en de landbouw.
• Borg publieke belangen. Bij platformen die het karakter krijgen van een publiek goed, moet bekeken worden of er aanvullende eisen moeten komen. Denk aan gebruiksvoorwaarden, stabiliteit van de infrastructuur en toegankelijkheid. Bij de regulering van platformen kan geleerd worden van de regulering van internet­toegang, telefoonaansluitingen en netneutraliteit en interoperabiliteit.
• Interdepartementale aanpak. Digitalisering en versmelting van markten en diensten vragen om een gezamenlijke beleidsvisie vanuit meerdere departementen, waarin ideeën zijn uitgewerkt over het ontwerp van de gebruikte technologie, de eigendoms­rechten, de (technische) standaarden, regulering en mededinging.

Download hier het volledige advies ‘Opkomst platformen. Pas beleid aan.’

Boek

Presentatie van het advies

De uitkomsten van het onderzoek en de aanbevelingen worden gepresenteerd en bediscussieerd in het symposium ‘Platformen: Kracht benutten, macht beteugelen’ op 11 december 2014 bij 7AM in Den Haag.

Onder de panelleden o.a. Marleen Stikker (directeur Waag Society), Liesbeth van Tongeren (Kamerlid GroenLinks, zij stelde o.a. kamervragen over platformen en de impact op duurzaamheid, zorg en de deeleconomie), Paul Tops (clusterleider ICT-beleid bij Ministerie van Economische Zaken, bezig met de digitale agenda), Maarten Neeskens, ondernemer bij Disruptiv, een bedrijf dat platformen ontwikkelt.

Begin 2015 is bij de Autoriteit Consument en Markt een presentatie gegeven en een discussie gevoerd over de impact van de platformeconomie op het mededingingsbeleid. Hoofdeconoom prof. Jarig van Sinderen was tevens lid van de begeleidingscommissie van het onderzoek. Uit de discussie bleek hoe lastig het is om platformen aan te pakken met het reguliere mededingingsbeleid: de ontwikkelingen gaan razendsnel (dus machtsverhoudingen kunnen snel achterhaald zijn). Bovendien is het vrijwel onmogelijk om een markt af te bakenen (markten veranderen immers door platformen) en vast te stellen of daar machtsmisbruik plaatsvindt of dat de consument echt benadeeld wordt.