Overheden en bedrijven maken steeds vaker gebruik van crowdfunding. Worden de culturele voorzieningen in de stad, ontwikkelingsamenwerking en de keuze welke nieuwe producten er ontwikkeld worden, straks volledig overgeleverd aan de sympathie van de crowd?
Geld maakt gelukkig
Het is weer vakantietijd, dus is er ruimte voor nieuwe televisieprogramma’s. Zo ook het dagelijkse SBS6-programma ‘Geld maakt gelukkig’. In dit programma doen drie Nederlanders die in acute geldnood zitten, doen hun best om het publiek in de studio voor zich te winnen. Dat bepaalt namelijk hoeveel geld de deelnemers krijgen. Er is maximaal € 10.000 te verdienen. Via filmpjes en een interview in de studio krijgt het publiek inzicht over de persoonlijk situatie van elke deelnemer en diens behoefte aan geld. Een ‘expertpanel’ met Prem Radhakishun en een budgetcoach voelt de kandidaten kritisch aan de tand voelen en geeft ongevraagde tips.
In de afleveringen die tot nu toe zijn uitgezonden, kwamen diverse kandidaten langs die om uiteenlopende redenen schulden hebben gemaakt, dromen willen waarmaken, dure medische ingrepen willen doen, maar die zelf niet over het geld beschikken omdat ze werkeloos zijn of ziek en in de bijstand zitten. Dat levert interessante televisie op moet ook programmamaker Talpa gedacht hebben: een portie leed en emotie achter de geldvraag en een ‘mooi gebaar’ dat wij als publiek iets voor onze medemens kunnen doen.
Crowdfunding
Er zijn grote parallellen te trekken tussen het tv-programma en de vele crowdfundingwebsites waar geld opgehaald wordt voor sociale projecten, cultuur, kunst, ontwikkelingssamenwerking en de ontwikkeling van nieuwe producten.
Bij beide houden de geldvragers een pleidooi: via een filmpje laten ze zien wat hun project inhoudt en hoeveel geld ze nodig hebben. Vervolgens bepaalt het publiek hoeveel (eigen) geld het bereid is te doneren. Het succes wordt voor een belangrijk deel bepaald door het filmpje. Bij crowdfundingwebsites speelt ook de sociale media-campagne een belangrijke rol, die moet namelijk een groot publiek interesseren om te gaan doneren.
Soms vindt er door de crowdfundingplatformen nog een vorm van voorselectie plaats of kunnen expert-meningen gegeven worden over de slaagkans van projecten. Vergelijkbaar met het kritische ‘expertpanel’ van het tv-programma.
In vaktermen wordt dit donation based crowdfunding genoemd om aan te geven dat het om giften gaat zonder dat daar een tegenprestatie tegenover hoeft te staan. Wanneer er wel een tegenprestatie wordt gevraagd wordt gesproken van equity crowdfunding (aandeelhouderschap), redward based crowdfunding (product of dienst als tegenprestatie) en social lending of peer-to-peer-lending (rente op het geleende geld).
Sympathie van de crowd?
Het tv-programma ‘Geld maakt gelukkig’ geeft een aardig inzicht in de motivaties van ‘de crowd’ bij het wel of niet financieren van projecten. En wat er nodig is om de sympathie van de crowd te winnen. Een greep uit de sentimenten: “Hij is niet echt zielig en kan zich prima redden“, “Waarom kan de tandarts niet gratis de kronen vervangen en moeten ‘wij’ dat betalen?“, en “Moet die mevrouw niet eerst afvallen zodat ze makkelijker een baan vindt en zelf haar schuld kan terugbetalen, of geen maagverkleining nodig heeft?” Ook wetenschappers doel volop onderzoek naar de motivaties van donateurs en de manier waarop hun bereidheid om te geven kan worden vergroot.
In eerste instantie lijkt het prima dat geldzoekers via crowdfunding een extra kans krijgen om aan geld te komen. In bepaalde gevallen kan het oordeel van de crowd zelfs een indicatie zijn voor het potentiële succes van een product of dienst dat in ontwikkeling is, later in de markt. Daarnaast is crowdfunding is een manier om een fanbase op te bouwen die later weer een rol kan spelen bij de promotie van het product of de dienst. Bovendien kan het een manier zijn om talloze goedbedoelde sociale projecten te financieren en de betrokkenheid van burgers met hun medemens te vergroten.
Crowdfunding kan publieke investeringen niet vervangen
Het wordt alleen wel zorgelijk als steeds meer overheden op grote schaal crowdfunding gaan zien als een vervanging van hun eigen financiering in publieke diensten en goederen zoals kunst (zoals Voordekunst en Koerskunst), cultuur (zoals Cinecrowd), ontwikkelingssamenwerking (zoals de 1% Club), en lokale wijkprojecten om het groen of de speeltoestellen op te knappen. Uit een artikel van de NRC blijkt dat gemeenten steeds meer hun hoop vestigen op de participerende burger. Een hoop die gevoed wordt door de toenemende druk om de overheidsuitgaven te verlagen.
De overheid moet zich blijven realiseren dat niet alles kan worden overgelaten aan de sympathie van het publiek. Burgers kunnen onvoldoende bereid zijn om in nodige diensten te investeren. Wanneer de crowd niet zelf investeert maar alleen stemrecht heeft over hoe het overheidsgeld verdeeld wordt, bestaat eveneens het risico dat projecten worden overgeleverd aan de grillen van de crowd: alleen projecten die op een brede sympathie kunnen rekenen, krijgen dan financiering.
En dan hebben we het ook nog over burgers die reageren op deze online oproepen, niet noodzakelijk representatief voor de brede bevolking. Overheden hebben bovendien een publieke taak wat tekent dat ook impopulaire maar noodzakelijke beslissingen en investeringen worden gedaan met het oog op de algemeen belang en de langere termijn.
Bedrijven en overheden moeten leiderschap tonen en verantwoordelijkheid nemen
Ditzelfde geldt voor bedrijven die het investeren in nieuwe producten en diensten teveel laten bepalen door de waardering van eigen consumenten en gebruikersgroepen, bijvoorbeeld door de ontwikkeling te crowdfunden. Hoewel een indicatie en graadmeter, is het nooit een garantie op het succes van de product of dienst. Bedrijven blijven dus visie en leiderschap nodig hebben om succes te kunnen hebben. Apple was tien jaar geleden dood verklaard. Toch zette het alle middelen in op radicaal nieuwe producten zoals de iPhone en de iPad. Hiermee bereikte het uiteindelijk succes op een moment dat weinigen in de kans van slagen geloofden en de consument nog niet wist wat hij wilde.
De crowd is niet altijd wijs
De crowd is op bepaalde vlakken en in bepaalde situaties misschien ‘wijs’ maar emoties en kuddegedrag kunnen deze wijsheid verstoren. Denk ook aan Surowiecki’s voorwaarden voor de ‘wisdom of crowds’. Wijsheid betekent dat je af en toe geld opzij zet voor dingen die je niet direct nodig hebt, en de vervelende belastingen en verzekeringspremies betaalt. Niet altijd even sympathiek of leuk, maar wel nodig.
Wisdom of the crowd 