In de voorjaarseditie 2011 van Present, het relatiemagazine van STT. In dit artikel beschrijf ik hoe participatie in de toekomst vorm zou kunnen krijgen in het Publiek Domein. De intelligente stad van de toekomst zou daarin een belangrijke rol kunnen spelen. Als overheid en politiek zich niet opnieuw uitvinden komen ze buiten spel te staan. Download hier het artikel.
Hoe kunnen mensen via computers in de toekomst zodanig verbonden worden dat zij gezamenlijk intelligenter zijn dan afzonderlijk. Hoe kunnen we beter gebruik maken van ieders talenten en kennis nu we wereldwijd een bijdrage kunnen leveren aan een collectief vraagstuk zoals onze gezondheid en het milieu? Hoe organiseren mensen zich los van de bestaande instituties en wat betekenen deze ontwikkelingen voor de overheid, bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties (NGO’s, vakbonden, verenigingen). Daarover gaat het in de toekomstverkenning Wisdom of the Crowd. Het Publiek Domein is een van de drie toekomstbeelden waarin we willen laten zien hoe de cocreatie in het publiek domein er in de toekomst uit zou kunnen zien.
De toekomst van maatschappelijke participatie in het Publiek Domein
‘De maatschappij, dat ben jij!’ Met deze slogan probeerde reclamemaker SIRE ons jaren geleden ervan bewust te maken dat wij als burgers medeverantwoordelijkheid dragen voor onze omgeving en hoe we met elkaar omgaan. Tot nu toe blijft de rol van de burger in het publiek domein (de overheid, de politiek) beperkt tot een passieve of reactieve rol. De participatie blijft beperkt tot inspraakprocedures en eens in de vier jaar stemmen. Vaak gaat het om processen en afwegingen die ver van de burger af staan. Het is voor de burger bovendien ondoorzichtig welke invloed hij echt heeft. Tegelijkertijd is de burger steeds beter opgeleid, beschikt hij over steeds meer informatie en daar waar de burger zelf geen ideeën heeft, krijgt hij wel de mogelijkheid om voortdurend zijn mening of beoordeling te geven. Bovendien heeft hij dankzij internet en de sociale media zoals Linkedin, Hyves, Twitter en Facebook steeds meer mogelijkheden om deze kennis te delen met anderen en samen op te trekken. Daarmee kan hij zich beter en sneller organiseren in steeds wisselende groepen. Er ontstaan daardoor sneller nieuwe bewegingen rondom maatschappelijke thema’s waarmee de overheid nog geen weg weet. De burger wordt zo een steeds belangrijkere factor voor politici en bestuurders om rekening mee te houden.
“Overheid en politiek komen buiten spel te staan als ze zich niet opnieuw uitvinden”
De vrijheid en de mogelijkheden die we hebben via het internet kennen ook een keerzijde. De grote hoeveelheid aangeboden informatie maakt onze aandacht vluchtiger. Een hype of paniek kan zich snel verspreiden. Kuddegedrag neemt dan de overhand. Zo mislukte de campagne voor de inenting tegen baarmoederhalskanker. Via media zoals Hyves en YouTube werd de ongerustheid van jonge meisjes en hun ouders gevoed. De medische experts en de overheid, centrale spelers in de campagne, stonden buiten spel.
Versmelting van de fysieke wereld met het web
Ondertussen gaan de ontwikkelingen verder. Internet dringt in rap tempo steeds meer door in ons dagelijks leven. Binnen een paar jaar tijd beschikken we bijna allemaal over een mobiele telefoon met internet. Dan is onze locatie altijd bekend, niet alleen via onze telefoon maar misschien ook wel via sensoren op gebouwen en aan gevels. Het internet raakt verweven met onze omgeving en wij lopen daarin rond. Het Web gaat op die manier steeds meer onze blik op de wereld bepalen, de informatie die we wel of niet zien, de contacten die we wel of niet leggen, de manier waarop we keuzes maken. Het web gaat een deel van de functies die organisaties nu hebben overnemen en het maakt de mogelijkheden voor zelforganisatie nog krachtiger. Dat zal wezenlijke gevolgen hebben voor de overheid, bedrijven en de samenleving.
Ontwerp van de intelligente omgeving
Dit betekent dat we goed moeten nadenken over het ontwerp van het internet en de sociale media en ons gebruik ervan. Dit zijn keuzes die we nu moeten maken voor de toekomst. Zorgen dat technologie sociale processen gaat ondersteunen in plaats van die proberen te vervangen of omzeilen. Niet de mens als zwakste schakel en probleemveroorzaker, maar als sterkste schakel en basis voor de oplossing. Cocreatie en zelforganisatie zijn daarbij de nieuwe sleutelbegrippen. In de scenario’s voor de steden van de toekomst zien we dat in het ultieme scenario over twintig jaar alle gebouwen en objecten met internet zijn verbonden en beschikken over sensoren om informatie uit de omgeving te halen. Deze intelligente steden kunnen enerzijds gebruikt worden door overheden om alle processen in de stad te volgen en zelfs mensen erin te volgen. Diezelfde intelligente steden kunnen echter ook een ideale omgeving worden voor een verbeterde participatie van burgers. Juist op het lokale niveau en de fysieke locatie, daar waar mensen samen komen, waar de omgeving tastbaar is en waar burgers direct geconfronteerd worden met de keuzes die gemaakt moeten worden. De overheid zou zo meer gebruik kunnen maken van de burger door publieke taken zoals veiligheid, gezonde leefomgeving en de ruimtelijke inrichting samen met burgers op te pakken, te gaan co-creëren. In de toekomstverkenning bekijken we hoe die intelligente omgeving van de toekomst eruit zou moeten zien, hoe deze omgeving de cocreatie tussen overheid en burgers kan faciliteren en wat dit voor gevolgen kan hebben voor de manier waarop overheid en politiek zijn georganiseerd.
Wisdom of the crowd 